معرفی 9 شبکه اجتماعی برتر بلاکچینی و غیرمتمرکز
قرن 22 بهترین زمان برای گسترش ارتباطات اجتماعی و تعامل با افراد سراسر جهان است، آن هم نه به روش سنتی بلکه به روشی کاملاً جدید، امن و غیرمتمرکز! با ظاهر شدن فناوری‌های بلاکچینی و غیرمتمرکز و داغ شدن بازار ارز دیجیتال، متاورس و Dappها، روز به روز به وب3 نزدیک‌تر شده و افراد بیشتری خود را با این فناوری‌ها سازگار می‌کنند. از طرفی می‌دانیم که شبکههای اجتماعی مختلف مانند اینستاگرام، توئیتر، یوتیوب و… نیز تبدیل به عضوی جدانشدنی از زندگی انسان امروزی شده و کسب و کارهای بسیاری در این سوشال مدیاها فعالیت دارند. اما شبکههای اجتماعی متداول امروزی همگی از نوع متمرکز و محصولاتی از بستر تعاملی وب2 هستند. پس ما برای پیشرفت و حرکت به سمت آینده نیاز به غیرمتمرکز کردن شبکههای اجتماعی هم خواهیم داشت.
در حال حاضر چندین شبکه اجتماعی موفق غیرمتمرکز در بستر بلاکچین (ِDecentralized Social Network) به کاربران ارائه شده‌اند که ما در این مقاله از اکسچنج سیتکس به معرفی 9 مورد از بهترین جایگزین‌‌های بلاکچینی سوشال مدیا به شما خواهیم پرداخت.
اگر علاقه دارید که درباره فناوری‌های مدرن اطلاعات بیشتری کسب کنید میتوانید سایر مطالب سیتکس از جمله مقالات متاورس، NFT، بلاکچین و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را مطالعه کنید.
| # | نام شبکه اجتماعی غیرمتمرکز | جایگزینی برای… | ویژگی‌ها | خودمیزبان؟ |
| 1 | Minds | فیسبوک یوتیوب | کد منبع متن‌باز بلاکچینی | نیست |
| 2 | Aether | ردیت | متن‌باز نظیر به نظیر | نیست |
| 3 | Mastodon | توئیتر | متن‌باز غیرمتمرکز | هست |
| 4 | LBRY | یوتیوب | متن‌باز غیرمتمرکز بلاکچینی | نیست |
| 5 | Pixelfed | اینستاگرام | غیرمتمرکز متن‌باز | هست |
| 6 | Peertube | یوتیوب | غیرمتمرکز نظیر به نظیر | هست |
| 7 | Diaspora | فیسبوک | متن‌باز غیرمتمرکز | هست |
| 8 | Dtube | یوتیوب | غیرمتمرکز بلاکچینی | نیست |
| 9 | Signal | واتس‌اَپ فیسبوک مسنجر | متن‌باز | نیست |
فهرست عناوین
شبکه اجتماعی غیرمتمرکز چیست
شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز یا بلاکچینی (Decentralized Social Media) نوعی از رسانه‌های اجتماعی هستند که بر روی سرورهایی کار می‌کنند که به طور مستقل مدیریت و اداره می‌شوند.
به عبارت دیگر، شبکه اجتماعی غیرمتمرکز، شبکه‌ای اجتماعی است که در دست یک شرکت نبوده، بلکه کاربران برای آن تصمیم‌گیری می‌کنند.
ویژگی اصلی این شبکههای اجتماعی نسل جدید، استفاده از فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند است؛ به این ترتیب، کاربران این پلتفرم‌ها کنترل و استقلال و لبته امنیت اطلاعاتی بیشتری نیز خواهند داشت.
کاربر شبکه اجتماعی بلاکچینی می‌تواند تنظیمات این شبکه اجتماعی را مشخص کرده و نحوه عملکرد این شبکه و آنچه کاربران می‌توانند در آن بگویند یا مشاهده کنند را تعیین کند.
یک شبکه اجتماعی بلاکچینی چگونه کار می‌کند؟
عناصر کلیدی که در ادامه آمده است، نحوه عملکرد و فعالیت شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز در بستر بلاکچین را برای شما مشخص می‌کند:
فناوری بلاکچین
مشخصه اصلی بلاکچین شفافیت بالای آن است. به لطف شبکه داده عمومی و باز این پلتفرم‌ها، هر کاربر در شبکه می‌تواند فوراً به داده‌ها دسترسی داشته و آنها را مشاهده و بررسی کند.
به زبان دیگر، بلاکچین به لطف ماهیت ذاتی رمزگذاری‌شده خود، اطمینان از حفاظت حریم خصوصی کاربران را به دنیای شبکههای اجتماعی باز می‌گرداند.
از طرفی احتمال سرقت اطلاعات در شبکههای اجتماعی بلاکچینی نیز تقریباً صفر است.
کنترل در دستان کاربر
برخلاف پلتفرم‌های سنتی، شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز بدون نیاز به داشتن یک قدرت مرکزی، استقلال کاربران را تشویق می‌کنند.
در چنین فضایی حق مالکیت اطلاعات شخصی، داشتن کنترل بر محتوا یا سانسور آن در کنترل کاربر است. یعنی هیچ فرد یا سازمانی نمی‌تواند قوانین دلخواه خود را به کاربران یا گروه‌های دیگر دیکته کند.
حفظ حریم خصوصی و امنیت
نگرانی‌های کاربران در مورد کنترل اطلاعات شخصی خود، منجر به وضع قوانین و مقررات حفاظت از اطلاعات عمومی (GDPR) در اروپا شده است. با این وجود، این قوانین، شرکت‌های شبکه اجتماعی را به عنوان یک «پردازش‌‌کننده اطلاعات» در نظر گرفته و آنها همچنان بر اطلاعات افراد کنترل دارند.
در شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز، کاربران می‌توانند بدون نیاز به وارد کردن اطلاعات هویتی خود، مانند آدرس ایمیل یا شماره تلفن، برای خود یک حساب کاربری ایجاد کنند.
علاوه بر این، شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز اغلب برای امنیت حساب کاربران به جای یک سازمان واحد محافظت‌کننده از اطلاعات کاربر، بر رمزگذاری کلید عمومی (public-key cryptography) تکیه می‌کنند.
آزادی بیان و ایستادگی در برابر سانسور
در شبکههای اجتماعی سنتی، این نهادها هستند که قوانین مربوط به مشارکت کاربران را وضع می‌کنند. از طرف دیگر، در شبکههای غیرمتمرکز، کاربران قوانین شبکه را تعیین می‌کنند.
این بدین معناست که در شبکههای اجتماعی بلاکچینی هیچ مرجع مرکزی نمی‌تواند محتوای ایجاد شده توسط کاربران را اصلاح یا حذف کند.
اما این ویژگی بحث‌های زیادی را به وجود آورده است. از یک طرف، کسانی هستند که فکر می‌کنند ممنوعیت ارسال و انتشار پیام‌های خشونت‌آمیز در شبکه به محافظت از کاربران کمک می‌کند، در حالی که برخی دیگر معتقدند این ممنوعیت‌ها با ایده‌آل‌های آزادی بیان در تضاد است.
در یک پلتفرم اجتماعی غیرمتمرکز، کاربران می‌توانند افراد مختلف را بلاک کنند، اما نمی‌توانند از مشارکت آنها در شبکه جلوگیری کنند.
بی‌طرفی اقتصادی
بی‌طرفی اقتصادی برای بسیاری از افرادی که به شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز روی می‌آورند و به دنبال رهایی از تبلیغات تهاجمی هستند، ضروری است.
شبکههای غیرمتمرکز به دنبال مدل جدیدی از کسب درآمد هستند تا بتوانند همچنان حلال مشکلات کاربران باشند. به عنوان مثال، پرداخت پول به کاربران با ارزهای دیجیتال در ازای تولید یا مدیریت محتوا.
به این ترتیب، تولیدکنندگان محتوا تشویق می‌شوند تا بر کیفیت آثار خود در سوشال مدیا تمرکز بیشتری داشته باشند.
مزایای استفاده از شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز کدامند؟
- شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز، همانطور که از نامشان پیداست، به طور غیرمتمرکز فعالیت می‌کنند و وابسته به هیچ ارگان ، سازمان یا فرد خاصی نیستند.
- این شبکه‌ها در بستر ایمن و شفاف بلاکچین پیاده‌سازی می‌شوند و به همین دلیل نیز از مزایای بلاکچین‌ها بهره‌مند هستند.
- نسل جدید شبکههای اجتماعی با حوزه ارزهای دیجیتال و متاورس درهم تنیده شده و دنیا را برای استقبال از وب 3 آماده‌تر می‌کنند.
- پرداخت‌ها در این پلتفرم‌ها عادلانه‌تر بوده و حقوق مادی و معنوی تولیدکنندگان محتوا و مدیا به طور کامل حفظ می‌شود.
- حریم شخصی و امنیت بالای اطلاعاتی و هویتی از مزایای دیگر سوشال مدیا غیرمتمرکز است.
- عدم وجود سانسور و حذف مطالب توسط نهاد مرکزی به آزادی بیان و صادقانه و واقعی بودن این پلتفرم‌ها افزوده است.
بهترین شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز بر بستر بلاکچین
در ادامه برخی از موفق‌ترین شبکههای اجتماعی بلاکچینی را به شما معرفی می‌کنیم…
Minds – میندز
در شبکه اجتماعی بلاکچینی Minds، میتوانید ویدیوها، وبلاگ‌ها و تصاویر موردعلاقه‌تان پست کنید و وضعیت خود را تنظیم کنید. همچنین میتوانید به‌طور کاملاً امن به سایر گروه‌ها یا دوستان خود، پیام ارسال کنید و گفتگوی تصویری نیز داشته باشید.
فیدهای پرطرفدار و هشتگ‌های این پلتفرم این امکان را به شما می‌دهند که مطالب مورد علاقه خود را پیدا کنید.
شما همچنین این امکان را دارید که در ازای مشارکت اجتماعی خود در میندز، توکن‌های ارز دیجیتال به دست آورید. این ارزهای دیجیتال می‌توانند برای ارتقای کانال یا پیج سوشال شما استفاده شوند.
علاوه بر این تولیدکنندگان و فروشندگان میندز می‌توانند از مشتریان یا هواداران خود، هزینه‌های مستقیم دلاری، بیت‌کوینی و اتریومی دریافت کنند.
Aether – ایتر
ایتر یا Aether یک پلتفرم منبع باز و نظیر به نظیر برای جامعه‌های خودگردان است که دارای نظارت قابل بازرسی و انتخابات صنعت مد است.
محتوای موجود در ایتر، ماهیتی موقتی دارد و اگر کسی آن را ذخیره نکند، تنها برای 6 ماه در شبکه نگهداری می‌شود. از آنجایی که ایتر یک پلتفرم غیرمتمرکز و نظیر به نظیر است، سرور متمرکزی نیز برای آن وجود ندارد.
یکی از ویژگی‌های جالب شبکه اجتماعی ایتر جوامع دموکراتیک آن است. جامعه‌های مختلف، انواع مودهای موردعلاقه خود را انتخاب می‌کنند و می‌توانند با شرکت در رأی‌گیری آنها را تأیید یا رد کنند.
Mastodon – مستودان
Mastodon در حال حاضر بین علاقه‌مندان به نرم‌افزارهای آزاد و متن‌باز (FOSS) بسیار محبوب است. شبکه اجتماعی مستودان به عنوان یک جایگزین منبع باز برای توییتر شناخته می‌شود. اما یک وب‌سایت واحد مانند توییتر نیست، بلکه شبکه‌ای از هزاران انجمن است که توسط سازمان‌ها و افراد مختلف اداره می‌شود و تجربه‌ای یکپارچه از رسانه‌های اجتماعی را به کاربران ارائه می‌دهد.
شبکه اجتماعی غیرمتمرکز مستودان، همچنین با عنوان “فدیورس” (Fediverse) نیز شناخته می‌شود.
شما میتوانید نمونه (instance) Mastodon مختص خود را میزبانی کرده و انتخاب کنید که آن را به سایر نمونه‌های موجود متصل کنید. یا میتوانید به راحتی به یکی از نمونه‌های Mastodon موجود مانند Mastodon Social بپیوندید.
LBRY – ال بی آر وای
در اصل، LBRY یک پروتکل مبتنی بر فناوری بلاکچین با هدف تمرکززدایی است. علاوه بر این پروتکل، شما یک مارکت دیجیتال خواهید داشت که توسط ارز دیجیتال خودش تأمین می‌شود.
LBRY در واقع یک کتابخانه غیرمتمرکز و جهانی است که به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد تا انواع مختلفی از محتوای دیجیتال مانند فیلم، کتاب و بازی را ارائه دهند، اما عمدتاً به عنوان جایگزینی برای یوتیوب (YouTube) شناخته می‌شود.
شما میتوانید به پلتفرم اشتراک‌گذاری ویدئو در وب‌سایت ادیسه (Odysee.com) دسترسی داشته باشید.
Pixelfed – پیکسل فِد
پیکسل فد یا Pixelfed از پروتکل زیرساختی متن بازی که مورد استفاده Mastodon نیز هست، استفاده می‌کند. این پروتکل بلاکچینی کارآمد، اکتیویتی پاب (ActivityPub) نام دارد.
به این ترتیب، شما میتوانید با نمونه‌های مستودان از طریق پیکسل فد نیز تعامل داشته باشید.
برای ثبت‌نام در این شبکه اتماعی غیرمتمرکز باید چندین نمونه فعال Pixelfed را پیدا کرده و به آنها ملحق شوید.
اگر می‌خواهید کنترل بیشتری بر داده‌ها و حریم خصوصی خود داشته باشید، Pixelfed جایگزین خوبی برای اینستاگرام است.
شما حتی میتوانید حریم خصوصی تصاویر خود را بدون هیچ‌گونه تبلیغاتی در پلتفرم پیکسل فد کنترل کنید.
این پلتفرم همان اصول اولیه یک پلتفرم اشتراک عکس را دارا است. با این حال، الگوریتمی ندارد که به تایم لاین قدرت دهد. این شبکه اجتماعی بدون جمع‌آوری هیچ یک از داده‌های شما، از ترتیب زمانی مشخصی پیروی می‌کند.
Peertube – پی‌یِر توب
پی‌یر توب (PeerTube)که توسط شرکت فرانسوی Framasoft توسعه داده شده است، یک پلتفرم غیرمتمرکز استریم ویدئو است.
پی‌یر توب از پروتکل بیت تورنت (BitTorrent) برای به اشتراک گذاشتن پهنای باند بین کاربران خود استفاده می‌کند.
هدف PeerTube مقاومت در برابر انحصار شرکت‌ها است. این پلتفرم به تبلیغات متکی نیست و شما را ردیابی نمی‌کند. توجه داشته باشید که آدرس IP شما در این شبکه اجتماعی ناشناس نیست.
نمونه‌های مختلفی از پی‌یر توب وجود دارد که میتوانید در آنها ویدیوهای خود را میزبانی کرده یا خودتان به صورت مستقل آنها را ارائه و هاست کنید.
در حالی که اغلب این نمونه‌ها رایگان هستند، برخی از آنها ممکن است در ازای میزبانی از شما پول دریافت کنند.
Diaspora – دیاسپورا
Diaspora یکی از اولین شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز بود که در سال 2010 ارائه شده و به عنوان جایگزینی برای فیسبوک معرفی شد.
دیاسپورا با نماد قاصدکش، در سال‌های اولیه فعالیت خود، توجه کاربران را به خود جلب کرد، اما بعدها تنها تعداد معدودی از اعضایش در آن باقی ماندند.
دیاسپورا نیز مانند ماستودون از پادها (Pods) تشکیل شده است. شما میتوانید در یک پاد ثبت‌نام کنید یا میزبان انحصاری پاد خود شوید.
کمپانی سازنده دیاسپورا به نام Big Tech مالک داده‌های شما نبوده و تنها شما صاحب داده‌های خود هستید.
Dtube – دی‌توب
دی‌توب یا Dtube یک اجتماع غیرمتمرکز مشابه با یوتیوب و مبتنی بر بلاکچین است.
مانند سایر شبکههای اجتماعی مبتنی بر بلاکچین، Dtube نیز توسط ارزهای بومی خود به نام دی توب کوین DTube (DTC) اداره می‌شود. تولید‌کننده محتوا هنگام تماشا یا تعامل با محتوای دیگران این کوین را به دست می‌آورد.
از این سکه‌های DTC می‌توان برای تبلیغات محتوای خود در دی‌توب استفاده کرد یا آنها را در صرافی‌های ارز دیجیتال نقد کرد.
Signal – سیگنال
حتماً قبلاً نام سیگنال را شنیده‌اید! برخلاف چت‌های سرتاسر رمزگذاری‌شده واتس‌اَپ، شبکه اجتماعی سیگنال (Signal) شما را ردیابی نکرده، داده‌های شما را با دیگران به اشتراک نگذاشته و به حریم خصوصی شما نفوذ نمی‌کند.
سیگنال زمانی به شهرت رسید که مشاور هوش مصنوعی معروفی به نام ادوارد اسنودن (Edward Snowden) آن را تأیید کرد. زمانی که ایلان ماسک (Elon Musk) پس از تغییر سیاست حفظ حریم خصوصی واتس‌اپ که بسیار بحث‌برانگیز نیز بود، در انتقاد از اشتراک‌گذاری داده‌های کاربران با فیسبوک، در مورد آن توییت کرده و باعث بالاتر رفتن شهرت سیگنال شد.
سیگنال از پروتکل منبع باز خود به نام «پروتکل Signal » استفاده می‌کند تا بتواند پیام‌ها و تماس‌های سرتاسر رمزگذاری شده را به شما ارائه کند.
ارتباط شبکههای اجتماعی بلاکچینی با متاورس
در حال حاضر ارزهای دیجیتال، NFT و متاورس داغ‌ترین موضوعات در اکوسیستم بلاکچین هستند، و موضوع مهم بعدی تنها می‌تواند رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز (پیش‌زمینه وب3) باشد.
یک پلتفرم رسانه اجتماعی غیرمتمرکز مانند راهکارهای مالی غیرمتمرکز (DeFi) عمل می‌کند و در آن یک نهاد حاکمیت متمرکز وجود ندارد. این پلتفرم‌ها مسلماً روزی جایگزین مناسبی برای پلتفرم‌های محبوب فعلی از جمله توییتر، اینستاگرام، فیسبوک و تیک‌تاک خواهند شد.
این تکنولوژی در حال حاضر در مرحله رشد جنینی خود قرار دارد. متاورس نیز عضوی جدانشدنی از شبکههای اجتماعی خواهد بود، که غوطه‌ور شدن کاربران را در این فضا ممکن کرده و تجربیات جدیدی را برای آنها به ارمغان می‌آورد.
متاورس چندین قابلیت آشنا از شبکههای اجتماعی، مانند مشارکت، تجارت الکترونیک و رویدادهای زنده، را با تجربیات همه‌جانبه مبتنی بر واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) ترکیب خواهد کرد.
آیا استفاده از شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز پولی است؟
در حال حاضر عضویت در اغلب شبکههای اجتماعی غیرمتمرکز و مشارکت در بلاکچین آنها رایگان ات و نیاز به پرداخت هزینه یا حق اشتراک ندارد. با این حال هر شبکه بلاکچینی شامل کارمزد داخلی برای تمام تراکنش‌های داخلی خود است. ممکن است در آینده نیاز داشته باشید در ازای دریافت خدماتی مانند فضا (سرور) اختصاصی ذخیره‌سازی بلاکچینی یا خرید NFTهای موردعلاقه‌تان هزینه‌ای را به این پلتفرم‌ها بپردازید.
