صرافی‌ متمرکز (CEX) و صرافی غیرمتمرکز (DEX) ارز دیجیتال

با توجه به گزارشی که از طرف سازمان حسابداری جهانی (KPMG) در سال 2021 منتشر شد، امروزه صرافی‌ها ارزشمندترین کسب و کارها در دنیای ارز دیجیتال هستند و هر دو نوع صرافی‌ متمرکز (CEX) و صرافی غیرمتمرکز (DEX) در کنار هم در این بازار جهانی مشغول فعالیت هستند.

با این حال تعدد صرافی‌های متمرکز از غیرمتمرکز بیشتر بوده و تا فوریه سال جاری میلادی (2022) بیش از 90 درصد از صرافی‌های ارز دیجیتال جهان را صرافی‌های متمرکز یا CEX‌ها تشکیل داده‌اند و در بعضی از آنها روزانه تا بیش از 20 میلیارد تراکنش ارز دیجیتال نیز انجام می‌شود.

این در حالی است که در آوریل 2021، بیش از دو میلیون معامله‌گر در حوزه امور مالی غیرمتمرکز  (DeFi) در این بازار وجود داشت که نسبت به سال قبل حدوداً 10 برابر است.

در این مقاله از سیتکس قصد داریم تا درباره انواع صرافی‌ متمرکز (CEX) و صرافی غیرمتمرکز (DEX) فعال در حوزه ارز دیجیتال اطلاعات مفیدی را به شما بدهیم.

صرافی متمرکز چیست؟

صرافی‌های متمرکز (Centralized exchanges)، که با نام اختصاری CEX هم مشخص می‌شوند، در واقع سازمان‌هایی هستند که به مشارکت در ترید و معامله ارزهای دیجیتال در مقیاس بالا مشغول هستند. صرافی‌های متمرکز عموماً مدل کسب و کاری مشابه با صرافی‌های متداول قبلی که به پردازش و انجام معاملات دارایی‌هایی مانند سهام یا دلار مشغول بودند دارند.

صرافی متمرکز ارز دیجیتال

صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز با شفاف‌سازی معاملات این دارایی‌ها به طور مستقیم در بازار ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کنند. این صرافی‌ها معمولاً یک «Order Book» یا «لیست سفارش» دارند که در آن تمامی سفارشات خرید و فروش ارز دیجیتال که توسط کاربرانشان ثبت شده است را به همراه قیمت و حجم آنها نمایش می‌دهند.

این اکسچنج‌ها پل ارتباطی بین خریداران و فروشندگان ارز دیجیتال را ایجاد کرده و در ازای کارمزدی عادلانه معامله را نهایی می‌کنند، همچنین قیمت‌ لحظه‌ای دارایی‌های دیجیتال را با توجه به آخرین قیمتی که آن دارایی معامله شده است مشخص کرده و به کاربران ارائه می‌کنند.

مزایا و معایب صرافی متمرکز

صرافی‌های متمرکز که عمده صرافی‌های ارز دیجیتال جهان را تشکیل می‌دهند مزایای بسیاری برای کاربران خود به همراه دارند اما بایستی از مشکلات احتمالی آنها نیز آگاه باشید تا در زمان بروز این مشکلات بتوانید مدیریت بحران خوبی برای سرمایه خود داشته باشید.

در ادامه برخی از مهمترین مزایا و معایب صرافی‌های متمرکز را مشاهده می‌کنید:

صرافی غیرمتمرکز چیست؟

صرافی غیرمتمرکز (decentralized exchange)، که به DEX نیز معروف هستند، نوعی «مارکت پلیس» نظیر به نظیر هستند که در آن تراکنش‌ها به صورت مستقیم و بدون واسطه بین معامله‌گران ارز دیجیتال انجام می‌گیرد.

دِکس‌ها یکی از اساسی‌ترین قابلیت‌‌های ارز دیجیتال را برای کاربران فراهم می‌کنند که مربوط به پشتیبانی از تراکنش‌های ارز دیجیتالی است که توسط بانک‌ها، دلالان، پردازشگران پرداخت یا سایر واسطه‌های مالی کنترل نمی‌شوند و در آن خریداران و فروشندگان کاملاً مستقل عمل می‌کنند.

مزایا و معایب صرافی غیرمتمرکز

مانند سایر پلتفرم‌ها صرافی‌های غیرمتمرکز نیز دارای معایبی در کنار مزایای خود هستند که باید قبل از ورود و معامله در آنها درباره آنها اطلاعات داشته باشید. برای مثال این صرافی‌ها برای خرید ارزهای جدید و لیست نشده در صرافی‌های متمرکز مناسب هستند اما دارای ریسک بالاتری نیز هستند.

برخی از مهمترین مزایا و معایب صرافی‌های غیرمتمرکز یا دکس‌ها را در ادامه مشاهده می‌کنید:

صرافی غیرمتمرکز چگونه کار می‌کند؟

برخلاف صرافی‌های متمرکزی مثل اکسچنج سیتکس، دکس‌ها یا صرافی‌های غیرمتمرکز امکان معامله ارز دیجیتال را با ارز فیات به کاربران نمی‌دهند و معامله‌گران این پلتفرم‌ها منحصراً باید ارزهای دیجیتال را با توکن‌های دیجیتال دیگر معامله کنند. البته برخی از صرافی‌های دکس نیز وجود دارند که با استفاده از اوردر بوک سفارشات را ساماندهی می‌کنند.

صرافی‌های غیرمتمرکز در واقع مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند هستند که قیمت هر ارز دیجیتال را با توجه به الگوریتم‌های نرم‌افزاری خود تعیین کرده و از استخرهای نقدینگی (liquidity pools) برای قفل کردن دارایی سرمایه‌گذاران خود و استفاده از آنها برای انجام دادن تراکنش‌های دکس در قبال پرداخت پاداش استفاده می‌کنند.

صرافی‌های دکس به صورت خودگردان و بی‌واسطه و بر اساس قوانینی نرم‌افزاری و شفاف مدیریت می‌شوند و هیچ فرد مشخصی کنترل یا مدیریت فرآیندهای داخلی آنها را ندارد و تراکنش‌های آن در داخل شبکه بلاکچین ثبت می‌شود.

دکس‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای متن‌ باز نوشته می‌شوند، به این معنی که هر فردی که علاقه داشته باشد می‌تواند روش کار آنها را کاملاً مشاهده کند. حتی رقبای این صرافی‌های غیرمتمرکز می‌توانند با استفاده از این زیرساخت و کدها صرافی‌های مشابهی را برای خود ایجاد کنند.

صرافی متمرکز چگونه کار می‌کند؟

خریداران و فروشندگان ارز دیجیتال از طریق صرافی‌های متمرکز قادر هستند که این توکن‌ها را توکن‌های دیجیتال دیگر و یا با ارزهای فیات معامله و ترید کنند.
علاوه بر این کاربران این نوع از اکسچنج‌ها می‌توانند از امکانات بیشتری از جمله ثبت سفارشات لیمیت اوردر (limit orders) یا معاملات مارجین (margin trades) نیز بهره‌مند شده و با استفاده از قیمت‌ها و سفارشات موجود در لیست سفارشات (order book) صرافی متمرکز خود، معاملات خود را انجام دهند.

تمامی معاملات این نوع از صرافی‌ها توسط خود صرافی انجام می‌گیرد و مشابه با صرافی‌های سهام مانند نزدک (Nasdaq) عمل می‌کنند؛ همچنین تمام تراکنش‌های صرافی متمرکز در دیتابیس آن ذخیره می‌شود.

تفاوت صرافی‌ متمرکز (CEX) و صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟

در پنج سال گذشته صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) زیادی شروع به ظاهر شدن کردند تا متصدیان صرافی‌های متمرکز (CEX) را به چالش بکشند. به طور خلاصه می‌توان گفت که صرافی‌های غیرمتمرکز دارای کارمزد تراکنش پایین‌تری هستند که به کاربران اجازه می‌دهند تا دارایی خود را به طور مستقل و بدون واسطه نکهداری و هولد کنند.

در مقابل کاربران به دلیل غرامت نقدینگی که این صرافی‌ها برای تأمین کنندگان نقدینگی در نظر می‌گیرند، ریسک بیشتری را برای از دست دادن سرمایه خود تحمل می‌کنند. صرافی‌های متمرکز نیز دارای مزایای مختص به خود هستند. معمولاً CEXها نقدینگی بیشتری دارند و تضمین‌های نظارتی قدرتمندتری نیز به کاربران خود ارائه می‌کنند که این موضوع برای مشتریان سازمانی بسیار مهم و حیاتی است. در ادامه مهمترین تفاوت‌های بین صرافی‌های ارز دیجیتال متمرکز و غیرمتمرکز را برای شما برمی‌شماریم.

✔ حق مالکیت یا حضانت صرافی ارز دیجیتال

مالکیت دارایی در هر دو صرافی دکس و CEX به کاربر تعلق دارد اما صرافی متمرکز به عنوان یک واسطه مالی، حضانت دارایی را در زمان خرید و فروش بر عهده داشته و معاملات را انجام می‌دهد. اما در صرافی غیرمتمرکز دارایی در همه مراحل توسط خود فرد نگهداری شده و نیازی به انتقال آن به کیف پول یا حساب واسطی نیست.

✔ سرعت تراکنش‌ها

در صرافی متمرکز واسطه مالی وجود دارد و ممکن است این موضوع نوعی نقص در غیرمتمرکز بودن این پلتفرم‌ها به حساب بیاید، با این وجود همین موضوع باعث شده است تا سرعت نهایی شدن و انجام گرفتن تراکنش‌‌های ارز دیجیتال در این صرافی‌ها بالاتر برود. صرافی‌های غیرمتمرکز به علت اینکه به صورت خودگردان و الگوریتمیک مدیریت می‌شوند زمان بیشتری برای تأیید تراکنش‌ها نیاز دارند.

✔ نقدینگی یا Liquidity

نقدینگی صرافی‌های غیرمتمرکز نسبت صرافی‌های متمرکز کمتر است چرا که در حال حاضر افراد کمتری تمایل به وارد کردن سرمایه خود به دکس‌ها را دارند و ترجیح می‌دهند تا از طریق صرافی‌های متمرکز ارز دیجیتال فعالیت‌های خود را انجام دهند. این موضوع می‌تواند اعتبار و سرعت عملکرد این پلتفرم‌ها را در معرض خطر دهد.

✔ امنیت یا Security

به علت نزدیک‌تر بودن عملکرد صرافی غیرمتمرکز به ماهیت بلاکچینی، امنیت حساب کاربران در آنها بالاتر بوده و احتمال هک شدن نیز کاهش پیدا می‌کند.

اما در صرافی‌های متمرکز به علت اینکه دارایی کاربران در اختیار صرافی قرار می‌گیرد، با هک شدن صرافی احتمال متضرر شدن تعداد زیادی از کاربران نیز وجود دارد.

فراموش نکنید که امنیت سایبری صرافی متمرکز نیز می‌تواند به خوبی با راهکارهای امنیتی مناسب تا سطح مطلوبی ارتقا پیدا کند و پلن‌های تضمین دارایی مانند بیمه ارز دیجیتال نیز برای کاربران آنها در نظر گرفته شود تا احتمال ضرر و زیان معامله‌گران به حداقل برسد.

✔ کارمزد تراکنش‌ها یا Transaction Fee

معمولاً کارمزد تراکنش‌های صرافی غیرمتمرکز پایین‌تر از صرافی‌های متمرکز است. برخلاف CEXها که در آن کارمزد تراکنش به صورت درصدی از ارزش کل تراکنش محاسبه می‌شود، در DEXها مبلغی جزئی از هر تراکنش به عنوان تراکنش کسر می‌شود. این مورد می‌تواند در هزینه‌های نقل و انتقالات حجیم ارز دیجیتال بسیار تأثیرگذار باشد.

✔ قوانین نظارتی صرافی

باتوجه به وجود مدیریتی مشخص در صرافی‌های متمرکز، احتمال دخالت دولت‌ها و کشورهای مختلف در قوانین حاکم بر این صرافی‌ها بالاتر از صرافی‌های غیرمتمرکز است و نظارت متمرکزی بر کاربران و فعالیت‌های آنها نیز وجود دارد.

البته دکس‌ها هم دارای قوانین مشخصی هستند که در قالب قراردادهای هوشمند وارد شبکه بلاکچین آنها شده و به طور دقیقی بر فعالیت کاربران نظارت خواهد داشت. می‌توان گفت مدیریت دکس‌ها با چندین نرم‌افزار است و مدیریت CEXها با افراد واقعی و مدیران و کارمندان صرافی است.

لیست برترین صرافی‌های متمرکز ایران و جهان

صرافی‌های متمرکز نسبت به انواع غیرمتمرکز تنوع بیشتری دارند و برخلاف ماهیت غیرمتمرکز فناوری بلاکچین و ارز دیجیتال، افراد مختلف نیز تمایل بیشتری برای استفاده از این نوع از صرافی‌های ارز دیجیتال در معاملات خود نشان می‌دهند.

لیستی از بهترین صرافی‌های متمرکز جهان (باتوجه به اطلاعات وب‌سایت coinmarketcap) که معاملات اسپات دارند را در ادامه مشاهده می‌کنید:

در ایران نیز نمونه‌های موفقی از صرافی‌های متمرکز مانند اکسچنج سیتکس وجود دارند که خدمات ترید و معامله ارز دیجیتال را به ایرانیان ارائه می‌کنند و امکان خرید و فروش ارز دیجیتال را با استفاده از واریز تومانی برای کاربران خود فراهم کرده‌اند.

این صرافی دارای احراز هویت سریع و بازارهای متعدد و متنوعی است که معامله‌گران به وسیله آن می‌توانند از تمام فرصت‌های موجود در این بازار استفاده کنند.

کیف پول صرافی متمرکز سیتکس نیز در خدمت نگهداری و محافظت از دارایی دیجیتال کاربران بوده و علاوه بر سطح امنیت بالا، از ارزهای دیجیتال مختلفی نیز پشتیبانی می‌کند.

علاوه بر اکسچنج سیتکس پلتفرم‌های متمرکز دیگری مانند نوبیتکس، آبان تتر یا اکسیر نیز در ایران فعالیت دارند که هرکدام ویژگی‌های مثبت و منفی مختص به خود را دارند.

لیست برترین صرافی‌های غیر‌متمرکز جهان

بر اساس اطلاعاتی که در سایت کوین مارکت کپ منتشر شده است، از بین بیش از 200 دکس ارز دیجیتال موجود در سراسر جهان، برترین پلتفرم‌های معاملاتی غیرمتمرکز ارز دیجیتال در جهان عبارتند از:

مشاهده می‌کنید که در این لیست صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی که به صورت غیرمتمرکز کار کنند وجود ندارد و در ایران تنها پلتفرم‌هایی از نوع صرافی متمرکز فعالیت دارند.

اما بهترین صرافی غیر‌متمرکز برای ایرانی‌ها پلتفرمی است که قوانین احراز هویت سخت و دشواری نداشته باشد و از تحریم‌های کشوری و منطقه‌ای تبعیت نکند و رابط کاربری ساده و خوبی نیز داشته باشد؛ مانند بایننس دکس، یونی سواپ، پنکیک سواپ، آی دکس، وان اینچ، ویوز و…

جمع‌بندی

اگر قصد خرید ارز دیجیتال را داشته باشید اولین جایی که باید به آن مراجعه کنید یک صرافی ارز دیجیتال متمرکز یا غیرمتمرکز است. ممکن است تا به حال نام صرافی‌های ارز دیجیتال معروفی مانند بایننس، کراکن، یونی سواپ و… را شنیده باشید. اما به هر حال برای تبدیل کردن پول خود به استیبل کوین یا ارز دیجیتال نیاز دارید تا از یکی از صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی استفاده کنید.

در این مطلب به ما توضیح دادیم که صرافی متمرکز و صرافی غیرمتمرکز و مزایا و معایب این صرافی‌ها چیستند. علاوه بر این سعی کردیم تا شما را با تفاوت صرافی متمرکز و صرافی غیرمتمرکز نیز آشنا کرده و لیستی از بهترین صرافی‌های DEX و CEX را ارائه کردیم.

امیدواریم تا با استفاده از این صرافی‌ها و نمونه‌های معتبر و موفق ایرانی آنها، مانند پلتفرم مالی سیتکس، بتوانید معاملات موفقی را در عرصه دارایی‌های دیجیتال برای خود رقم بزنید.