کاربرد DAO در بانکداری

تصور این‌که کنترل امور مالی در دست افراد خاصی به انتخاب دولت‌مردان نباشد، قطعا برای بسیاری از مردم جهان لذت‌بخش است. بانک‌ها سال‌هاست به‌دلیل انتشار اخبار کلاهبرداری، اختلاس، فسادهای مالی، رانت و بسیاری خبرهای اینچینی، دیگر میان مردم جایگاه سابق را ندارند و میزان اعتماد به آنها تا حد بسیار زیادی کاهش یافته است. 

از طرفی دیگر گسترش ارزهای دیجیتال و محبوبیت سیستم‌های مالی غیر‌متمرکز نیز به‌عنوان یک جایگزین امن برای امور مالی، سبب شد در کنار کاهش سطح اعتماد به سیستم‌های مالی متمرکز مردم دیگر نگران ذخیره دارایی‌هایی‌شان یا کسب سود از آنها نباشند و در سال‌های اخیر حجم انبوهی از سرمایه‌های ذخیره شده در سیستم‌های بانکی به بازار کریپتوکارنسی تزریق شدند.

دنیای ارزهای دیجیتال تنها به خرید‌وفروش آنها ختم نمی‌شود و در این سال‌ها فناوری‌ها و خدمات غیر‌متمرکز متعددی در بستر بلاکچین‌ها و به‌واسطه رمزارزها، ایجاد شده است. این فناوری‌های نوین توانستند در مدت زمانی کوتاه کاربران بسیاری جذب کرده و تعداد کسانی که آنها را به‌عنوان یک بستر امن برای فرایندهای مختلف مالی پذیرفته‌اند، کم نیست. یکی از سیستم‌هایی که به‌واسطه بلاکچین و ارز دیجیتال معرفی شد، سازمان خودگردان غیر‌متمرکز با نام دائو (DAO) بود که امروزه برای بسیاری امور مورد استفاده قرار می‌گیرد. مدتی است برخی کارشناسان اقتصادی استفاده از DAO در بانکداری و سیستم‌های مالی سنتی را یک راهکار کارآمد برای احیای اطمینان مردم نسبت به این سیستم‌ها می‌دانند و معتقدند استفاد از این فناوری در امور بانکی تاثیرات بسیار موثری خواهد داشت.

اما DAO چیست؟ چطور می‌تواند به بانک‌ها کمک کند؟ آیا بانک‌ها از آن استفاده خواهند کرد؟ در ادامه به بررسی این پرسش‌ها و چیستی مفهوم DAO خواهیم پرداخت. با این مقاله اکسچنج سیتکس همراه باشید.

DAO چیست؟

DAO مخفف عبارت Decentralized Autonomous Organization به‌معنای سازمان خودگردان غیرمتمرکز است. این سازمان‌ها را می‌توان موسسات مالی آنلاین و غیر‌متمرکزی دانست که در راستای غیر‌متمرکزسازی امور مالی به‌واسطه بلاکچین‌های ایجاد شدند. DAO‌‌ها زیر‌مجموعه سیستم‌های دیفای (DeFi)، به معنای امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) هستند. یک سازمان دائو در‌واقع یک قرارداد هوشمند مبتنی‌بر بلاکچین‌هایی است که از این فناوری پشتیبانی می‌کنند. دائو همیشه یک توکن یا ارز دیجیتال بومی نیز دارد که به آن توکن حاکمیتی (Governance Token) گفته می‌شود. در سازمان‌های خودگردان غیر‌متمرکز دارندگان این توکن‌ها در سیستم حق رای دارند (با‌توجه به حجم دارایی‌شان).

دائو یک هسته تصمیم‌گیرنده مرکزی یا مدیریت متمرکز ندارد و تمامی کاربران آن در سیستم حق رای (بسته به حجم دارایی) و جایگاه یکسان دارند (می‌توانند در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت کنند). برای همه امور این سیستم مانند اعمال تغییرات در شبکه یا افزودن ویژگی‌ها و قوانین جدید به آن، در این پلتفرم‌ها رای‌گیری برگزار می‌شود و اگر اکثریت کاربران در نظر‌سنجی رای مثبت دهند، تغییر یا تغییرات مورد‌نظر اعمال می‌گردد. 

این تغییرات به‌شکل یک پروپوزال در کانال ارتباطی اعضای سازمان قرار می‌گیرد و به رای گذاشته می‌شود. هر دائو یک توسعه‌دهنده اصلی دارد که کدنویسی پایه قرارداد هوشمند آن را انجام داده است؛ اما به‌مرور زمان تعداد توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان در این سازمان افزایش پیدا می‌کند و پروپوزال‌ها یا پیشنهادهای جدید توسط آنها ارائه می‌شوند. پس از رای‌گیری، اجرای هر پروپوزال به قوانین سازمان و سازگار بودن کدنویسی پروپوزال و کدهای نخستین DAO بستگی دارد.

در نهایت این‌که DAO یک سازمان شفاف، سریع، ایمن و بسیار کارآمد است. این ويژگی‌های مثبت سبب شد که پیشنهاد استفاده از آن در امور مالی سنتی‌تر و فرایندهای بانکداری نیز مطرح شود.

DAO در بانکداری

سازمان‌های خودگردان غیر‌متمرکز می‌توانند سیستم‌های مالی سنتی را به‌سمت استفاده بیشتر از بلاکچین‌‌ها جهت تسریع و تسهیل فرایندهای مالی سوق دهند. در‌حال حاضر بانک‌ها را می‌توان در رده متمرکزترین موسسات جهان دانست که مدیریت آنها بسیار فشرده و در اختیار یک مجموعه کوچک است. این تمرکز بیش از حد سبب شده که فساد و تقلب در این موسسات رواج پیدا کند و تقریبا به یک امر عادی تبدیل گردد.

DAO همان‌طور که گفته شد یک سازمان کاملا غیر‌متمرکز، شفاف و امن است که امکان تقلب و فساد در آن به‌دلیل سازوکارهای شبکه‌های بلاکچینی عملا غیر‌ممکن است. بنابراین ورود این سازمان‌ها به نظام بانکداری کشورها می‌تواند یک گام بسیار موفق برای کاهش میزان فساد و رانت‌های ریشه دوانده در این سیستم‌ها باشد. تمرکززدایی به‌طور کلی یک روش بسیار موثر برای کاهش درصد فساد در سازمان‌ها و سیستم‌های مختلف محسوب می‌شود.

تاثیر استفاده از DOA در امور بانکداری

1. شفافیت شبکه‌های DAO، سبب خواهد شد که فعالیت‌های موسسات مالی یا بانک‌ها برای کاربران شفاف باشند و به‌طور کلی این موضوع سیستم‌های مالی را در‌برابر مردم پاسخ‌گوتر می‌کنند.
2. برخی مطالعات و تحقیقات جهانی نشان می‌دهد که پس از دوره همه‌گیری ویروس COVID-19 (کرونا) و با گسترش استفاده از رمزارزها طی چند سال اخیر، میزان اعتماد به سیستم‌های مالی سنتی مثل بانک‌ها کاهش بسیار چشم‌گیری داشته است. برخی از کارشناسان اقتصادی گسترش DAO‌ در بانکداری را راه‌حلی مناسب جهت بهبود نرخ اعتماد افراد به این سیستم‌ها می‌‌دانند. این افراد بر‌این باورند اعتماد برای یک سیستم مالی، یکی از ارزش‌مندترین سرمایه‌ها است و سیستم‌های مالی سنتی در‌حال حاضر به بازسازی این ارزش بسیار نیازمندند.
3. یک شرکت حسابداری معتبر به‌تازگی اعلام کرده است که طبق نظرسنجی‌ها، صنایع و مجموعه‌های فین‌تک در صدر محبوبیت و مقبولیت میان مردم جهان قرار گرفته‌اند. میزان رضایت از این مجموعه‌ها میان کاربرانشان ۳۳ صدر بوده است. این در حالیست که در فهرست معتمدترین برندهای خدمات مالی که این شرکت منتشر کرده است، میزان مقبولیت بانک‌ها به‌نسبت سازمان‌های مالی فین‌تک ۱۲ درصد کمتر و ۲۱ درصد نشان داده می‌شود. بنابراین می‌توان تصور کرد رفتن به‌سمت فناری‌های فین‌تک و گسترش ابزارهای غیر‌متمرکز همچون دائو در سیستم‌های بانکی جهت بازگشت مجدد سرمایه به این مجاری اقتصادی و افزایش درصد مقبولیت آنها، می‌تواند تا حد زیادی موثر باشد.
4. یکی دیگر از ویژگی‌های مهم DAO‌ دربانکداری همان‌طور که قبل‌تر به آن اشاره شد، تسهیل و بهبود مدیریت امور بانکی است. شفافیت سیستم سبب می‌شود مدیران بانک‌ها و تمامی کسانی که در این سیستم‌های مالی سنتی وظایفی دارند، خود و فعالیت‌‌های‌شان را در برابر تعداد زیادی تماشاچی حس کنند. این نکته سبب می‌شود که متصدیان این مجموعه‌ها علاوه‌بر بهتر انجام دادن وظایف‌شان، از هر‌‌گونه فعایت‌‌ غیر‌قانونی و خارج از چارچوب اجتناب کنند.
5. DAO فضای نوینی در سیستم بانکی ایجاد می‌کند و بانک‌ها می‌توانند درغالب چنین شبکه‌هایی، خدمات و محصولات جدیدی ارائه کنند و به‌واسطه آن مشتریان جدیدی به سیستم خود اضافه کنند. نتیجه این اتفاق نیز قطعا ایجاد یک بستر جهت جذب سرمایه مضاعف برای بانک‌ها خواهد بود. 
6. بدون شک دائو می‌تواند روی سریع‌تر و آسان‌تر شدن فرایندهای سرمایه‌گذاری تاثیر به‌سزایی داشته باشد. استفاده از قراردادهای هوشمند، سبب می‌شود بخش بزرگی از فرایندهای کنونی بانکی که به صورت دستی توسط مدیران بانک‌ها انجام می‌گیرند، به‌صورت آنلاین و خودکار قابل اجرا باشند. احراز هویت، اعتبارسنجی، بررسی مدارک، محاسبات مالی، واریز و برداشت وجه و بسیاری موارد این‌چنینی می‌توانند از طریق بلاکچین و قرارداد هوشمند با سرعت چندبرای و بسیار ساده‌تر انجام شوند.

DAO چگونه می‌تواند در خدمات بانکداری مورد استفاده قرار بگیرد؟

در‌حال حاضر استفاده از بلاکچین و DAO یا سازمان خودگردان غیر‌متمرکز در نظام بانکداری در اموری چون مدیریت سیستم، پرداخت‌ها و نقل‌وانتقالات وجه، ارائه وام و مراحل تسویه آن (به‌واسطه قرارداد هوشمند)، تامین مالی سازمان‌های مختلف، تشخیص هویت و بسیاری موارد دیگر می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. اما فرایندهای دیگری نیز می‌توانند در این فهرست جای بگیرند.

1-جذب سرمایه

بانک‌ها می‌توانند از طریق رویدادهای ICO (عرضه اولیه) کاربران خود را به سرمایه‌گذاری در کانال‌های مختلف جهت کسب بیشتر، ترغیب کنند. بنابراین می‌توانند یک بستر وسیع را جهت گردش نقدینگی در کشورها فراهم کنند و از کاربران خود جهت تامین سرمایه صنایع بزرگ که از آنها درخواست تسهیلات دارند، کمک بگیرند.

2-امور تسهیلات 

در‌حال حاضر سیستم‌های لندینگ یا وام‌دهی ارز دیجیتال توانسته‌اند کاربران بسیاری را جذب کنند و جایگاه مناسبی را میان پلتفرم‌هایی که خدمات غیر‌متمرکز ارائه می‌دهند، کسب کرده‌اند. بنابراین گسترش DAO در امور تسهیلات بانکی به‌دلیل تسهیل و تسریع فرایند وام‌گیری و افزایش میزان شفافیت این فرایند می‌تواند تا حد زیادی کارآمد باشد و شرایط وام‌دهی را در نظام بانکداری سنتی بهبود داده یا اصلاح کند.

3-امور تجاری

DAO امکان دیجیتالی و آنلاین کردن تمامی فرایندهای بانکی را فراهم می‌کند و امور تجاری را از کاغذبازی‌های سنتی دور می‌کند. این سیستم‌ها بر‌اساس ویژگی‌های بلاکچینی‌ای که دارند (شفاف، غیر‌قابل بازگشت و دستکاری)، میزان تقلب در امور تجاری کلان بانک‌ها را به‌طور چشم‌گیری کاهش می‌دهند. در این شرایط میزان اعتماد میان طرفین مناسبات تجاری نیز افزایش قابل‌توجهی خواهد داشت.

4-اوراق بهادار

سازمان غیر‌متمرکز DAO امکان تولید و توزیع اوراق بهادار را با سرعت بسیار بیشتر از حالت سنتی فراهم می‌کند. می‌توان از فرایند توکنایز کردن (تبدیل دارایی‌های فیزیکی یا غیر‌فیزیکی به توکن و وارد کردن آنها به بستر بلاکچین) اوراق بهادار برای مبادله آسان‌تر و دسترسی ساده‌تر به آنها استفاده کرد.

5-احراز هویت

DAO می‌تواند با استفاده از ویژگی‌های غیر‌قابل بازگشت بلاکچین‌ها، فرایندهای احراز هویت افراد را بهتر و سریع‌تر انجام دهد. این فرایند می‌‌تواند در ابتدای ورود شخص به قرارداد هوشمند به‌طور دقیق انجام گیرد و روشی بسیار موثر جهت جلوگیری از تقلب در امور مالی و انجام کلاهبرداری است. این فرایند احراز هویت یا KYC، می‌تواند میان تمامی سیستم‌های بانکی قابل دسترسی باشد تا شخص استفاده کننده از خدمات مالی نتواند در سیستم‌های مختلف، هویتی چندگانه ارائه دهد.

شکل و ساختار DAO در بانکداری چگونه باید باشد؟

ایجاد یک DAO‌ رسمی در بانک‌ها که سال‌هاست بسترهای رسمی مالی در جهان شناخته می‌شوند، قطعا با ساخت یک DAO عادی و توسط یک شرکت نه چندان بزرگ تفاوت‌های ویژ‌ه‌ای خواهد داشت. مسلما این DAO باید به ضوابط و قوانین مالی کشوری که بانک سازنده‌اش در آن مستقر است، پایبند بوده و تمام استانداردهای مالی این کشور متعهد باشد. 

اما در‌نهایت DAO در بانکداری تمرکز‌زدایی ایجاد خواهد کرد. زیرا این سیستم باید در بستر بلاکچین و از طریق یک قرارداد هوشمند ایجاد شود و به تمامی ضوابط این شبکه‌ها نیز در کنار قوانین مالی کشورها پایبند باشد. همچنین وجود توکن حاکمیتی برای ساخت DAO یک مورد لازم‌الاجراست و قطعا باید برخی از مسئولیت‌های پلتفرم، برای جلب اعتماد کاربران آن در اختیار دارندگان توکن بومی دائو قرار بگیرد. فروش توکن‌های حاکمیتی نیز می‌تواند نوعی جذب سرمایه برای بانک به‌شمار رود و از این لحاظ فرایندی مثبت و سود ده محسوب می‌شود.

DAO‌ها می‌توانند فقط به‌منظور ارائه بعضی خدمات بانکی مورد استفاده قرار گیرند یا حتی هر شعبه یا شاید شهر و استان، DAO مخصوص به‌خود را داشته باشد تا کنترل آنها براساس استانداردهای مالی و قوانین بانکی، آسان‌تر انجام گیرد.

آیا ایجاد یک شبکه بانکی جهانی غیر‌متمرکز امکان‌پذیر است؟

شاید با شرایط امروزی ایجاد یک شبکه صد‌درصد غیر‌متمرکز بانکی و استفاده از سازمان‌های خودگردان غیر‌متمرکز یا همان DAO در بانکداری جهانی، تصوری دور از ذهن باشد. اما همه می‌دانیم که با گسترش مقبولیت ارزهای دیجیتال و فناوری‌‌های بستر‌ آنها یعنی بلاکچین میان مردم جهان، بانک‌ها پس از چندی ملزم به پذیرش استفاده از فناوری‌های غیر‌متمرکز مانند دائو خواهند شد. بنابراین شاید به‌زودی شاهد ایجاد یک شبکه غیر‌متمکرز و شفاف مالی جهانی نباشیم، اما ایجاد چنین شبکه‌ای غیر‌ممکن و محال نیست.

گسترش امور مالی دیفای و اعتماد مردم به این سیستم‌ها و دوری از سیستم‌های مالی سنتی مانند بانک‌‌ها، قطعا روندی رضایت‌بخش برای مسئولین آنها نیست. امروزه همه با شفافیت تراکنش مالی در فضای بلاکچین آشنا هستند و اعتماد به سیستم‌های غیر‌شفاف بانکی تا حد بسیار زیادی کاهش یافته است. همچنین وجود مدیریت بسیار متمرکز در بانک‌ها و خبرهای متعدد از وجود فساد مالی گسترده در این سیستم‌ها توسط مدیران آنها سبب شده بسیاری افراد استفاده از چنین سیستم‌هایی را برای تمامی امور مالی خود متوقف کرده و بستر تراکنش‌های خود را به محیط امن و شفاف بلاکچین‌ها تغییر دهند.

با این تفاسیر نظام بانکداری جهانی مدت زمان زیادی نمی‌تواند در برابر ورود به دنیای غیر‌متمرکز‌ها مقاومت کند و در‌نهایت با از دست دادن بخش زیادی از جامعه کاربرانش ناچار خواهد شد استفاد از بلاکچین، DAO، قرارداد هوشمند و سایر فناوری‌ها مرتبط به بلاکچین‌ها را به رسمیت شناخته و شروع به استفاده از آنها کند.