شناسایی انواع سیگنال خرید و فروش با اندیکاتور RSI

شاخص قدرت نسبی یک اندیکاتور، تکانه‌ای است که برای شناسایی بیش از حد فروخته‌شدن یا بیش از حد خریده‌شدن به‌کار می‌رود. به بیان ساده، شاخص قدرت نسبی یک نوسان‌سنج است که در عین محاسبه باندهای بالا و پایین بین دو قیمت متضاد، سرعت و میزان تغییرات قیمت را نیز تخمین می‌زند.

به دلیل تلاطم بازار ارزهای دیجیتال، انواع اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال می‌توانند با ارائه روش‌های مختلف برای دریافت داده‌ها و نتایج مفید از نمودارهای قیمت، یافتن نقاط ورود و خروج را ساده‌تر کنند. بر این اساس، اندیکاتور شاخص نسبی قدرت یکی از قابل اتکاترین اندیکاتورهای دنیای ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود. در این مقاله از بلاگ پلتفرم مالی سیتکس قصد داریم اندیکاتور شاخص قدرت نسبی، نحوه محاسبه و کار با آن را مورد بررسی قرار دهیم.

اندیکاتور RSI چیست؟

شاخص قدرت نسبی برای اولین بار در سال 1978 توسط J. Welles Wilder Jr. معرفی شده و به‌صورت سنتی برای سنجش تغییرات قیمت یک دارایی یا ارز دیجیتال در یک بازه زمانی مشخص استفاده می‌شود. بازه زمانی مورد نظر نیز می‌تواند بر حسب نیاز به‌صورت هفتگی، روزانه، ساعتی و حتی بر اساس دقیقه محاسبه شود.

بیش از حد فروخته یا خریده شدن یعنی چی؟

یک دارایی زمانی بیش از حد خریداری می‌شود که قیمت آن در بازار، بیشتر از ارزش واقعی آن باشد؛ در این حالت آن دارایی بر پایه ارزش واقعی خود معامله نشده و گران‌تر از چیزی که باید تبادل می‌شود.
از طرف دیگر، یک دارایی زمانی بیش از حد فروخته می‌شود که قیمت آن در بازار کمتر از ارزش واقعی‌اش باشد؛ در این حالت آن دارایی بر پایه ارزش واقعی خود معامله نشده و ارزان‌تر از چیزی که باید تبادل می‌شود.

اندیکاتور RSI چگونه محاسبه می‌شود؟

در ادامه می‌توانید فرمول محاسبه اندیکاتور شاخص قدرت نسبی (RSI) را مشاهده کنید:

RSI = 100 – (100 / (1 + RS))

RS = AG / AL

که در آن:

✅ AG برابر با میانگین افزایش است و به‌صورت مجموع افزایش در بازه زمانی تقسیم بر بازه زمانی محاسبه می‌شود.

✅ AL برابر با میانگین کاهش است و به‌صورت مجموع کاهش در بازه زمانی تقسیم بر بازه زمانی محاسبه می‌شود.

با استفاده از فرمول مذکور می‌توان مقادیر RSI را برای هر بازه محاسبه کرده و خط RSI را بر نمودار قیمتی یک دارایی رسم کرد. البته تقریباً تمام پلتفرم‌های تریدینگ امکان محاسبه RSI به‌صورت خودکار را فراهم کرده‌اند و نیازی نیست به‌صورت دستی اقدام به محاسبه کنید. پس از فعالسازی گزینه RSI در این پلتفرم‌ها، خط اندیکاتور شاخص قدرت نسبی بر نمودار قیمت نمایش داده می‌شود.

البته همان‌طور که در نمودار مشاهده می‌کنید، گاهی اندیکاتور RSI برای مدت طولانی در منطقه خرید بیش از حد یک دارایی قرار می‌گیرد، در حالی که قیمت آن دارایی روند افزایشی گرفته است؛ همچنین ممکن است علی‌رغم پیشی گرفتن روند کاهشی قیمت یک دارایی، این اندیکاتور برای مدت طولانی در منطقه فروش بیش از حد یک دارایی قرار بگیرد. این موضوع می‌تواند برای تحلیل‌گران تازه‌کار گیج‌کننده باشد، اما استفاده از این اندیکاتور در یک روند غالب می‌تواند این مشکل را برطرف کند.

چگونه از اندیکاتور RSI در تحلیل تکنیکال استفاده کنیم؟

شناسایی روندهای کلی بازار یکی از رایج‌ترین کاربردهای شاخص قدرت نسبی است و ساده‌ترین راه استفاده از این شاخص خرید یک دارایی یا ارز دیجیتال در زمانی است که آن دارایی بیش از حد فروخته شده و فروش آن زمانی که آن دارایی بیش از حد خریداری می‌شود.

به‌صورت کلی، یک دارایی زمانی بیش از حد خریده می‌شود که RSI بالاتر از 70% باشد و RSI عدد 30% یا پایین‌تر، بیانگر فروش بیش از حد آن دارایی است.

بیش از حد خریداری‌شدن یک دارایی نشان‌دهنده شروع روند نزولی در بازار است و از طرف دیگر، یک دارایی که بیش از حد فروخته می‌شود نیز نوید یک روند صعودی را می‌دهد.

بیشتر تریدرها هنگام استفاده از استراتژی مذکور نسبت‌های 30/70، 50/50 و 40/60 را به‌عنوان نقاط حمایت یا مقاومت بازارهای خرسی یا گاوی به‌کار می‌گیرند.

اندیکاتور RSI و انواع سیگنال خرید و فروش

به‌صورت خیلی ساده، زمانی که اندیکاتور RSI از عدد 30 بالاتر رود نشان‌دهنده سیگنال ترید گاوی است و اگر این مقدار از 70 کمتر شود، نشان‌دهنده سیگنال خرسی است. بر این اساس، وقتی اندیکاتور شاخص نسبی قدرت برای یک ارز دیجیتال از 70 بیشتر می‌شود، بیش از حد خریداری شده و به احتمال زیاد در حال آماده‌شدن برای یک تغییر روند است. همچنین، شاخص نسبی قدرت 30 نیز نمایان‌گر بیش از حد فروخته‌شدن یک دارایی است.

در یک بازار با روند صعودی، RSI عموماً بالاتر از 30 می‌ماند و مرتباً به 70 رسیده و باز می‌گردد؛ متقابلاً، در بازار نزولی نیز این اندیکاتور پایین‌تر از 30 قرار می‌گیرد، اما هیچوقت از 70 بیشتر نمی‌شود.

برای مثال: اگر اندیکاتور RSI در نوسانات قیمتی یک بازار صعودی نتواند به 70 برسد اما مقادیر زیر 30 را تجربه کند، با یک روند صعودی ضعیف مواجه هستیم و هر لحظه ممکن است بازار با تغییر جهت روند نزولی بگیرد.
به همین ترتیب، اگر اندیکاتور RSI در یک بازار نزولی نتواند تا 30 پایین بیاید و مرتباً بالاتر از 70 قرار بگیرد، با یک روند ضعیف نزولی سر و کار داریم که ممکن است با تغییر جهت به روند صعودی تغییر کند.

واگرایی در اندیکاتور RSI

واگرایی یکی از اصطلاحاتی است که توسط تحلیل‌گران تکنیکال برای توصیف سیگنال‌های قیمتی که بر خلاف جهت اندیکاتور تکنیکال حرکت می‌کنند، استفاده می‌شود. واگرایی ممکن است منفی یا مثبت باشد؛ واگرایی مثبت زمانی رخ می‌دهد که با افزایش اندازه اندیکاتور، قیمت یک دارایی به یک کف جدید برسد. واگرایی منفی نیز برای توصیف شرایطی استفاده می‌شود که طی آن با کاهش اندازه اندیکاتور، قیمت آن دارایی یک اوج جدید را تجربه کند.

همان‌طور که قبلاً در معرفی بهترین ابزارهای تحلیل تکنیکال به آن پرداختیم، نوسان‌سنج‌ها (Oscillators) در تحلیل تکنیکال برای مشخص کردن بازه قیمتی موجود میان دو انتهای بالا و پایین قیمتی استفاده می‌شوند؛ نوسان‌سنج‌ها در واقع اندیکاتورهای تکانه‌ای هستند که استفاده از آنها در کنار سایر اندیکاتورها می‌تواند برای مشخص کردن نقاط اصلاح بازار و شکست قیمت کاربرد داشته باشد.

واگرایی میان نحوه تغییرات قیمتی یک دارایی و شاخص نسبی قدرت (که خود نوعی نوسان‌سنج است) می‌تواند نشان‌دهنده احتمال بروز تغییر در روندهای بازار باشد. بر این اساس وقتی قیمت یک دارایی روند صعودی پیش می‌گیرد، در حالی که شاخص RSI اعداد پایین را نشان می‌دهد، می‌توان یک واگرایی نزولی یا خرسی را پیش‌بینی کرد. واگرایی صعودی یا گاوی نیز در برعکس این شرایط قابل پیش‌بینی است.

آموزش صفر تا صد تحلیل تکنیکال در بازار ارز دیجیتال

خط روند در اندیکاتور RSI

خط روند که برای مشخص کردن روند حرکتی قیمت یک دارایی (صعودی، نزولی و…) در نمودار قیمتی آن کاربرد دارد یکی از رایج‌ترین و مفیدترین ابزارهای یک تریدر به‌حساب می‌آید. به همان صورت که برای روند حرکتی قیمت یک دارایی می‌توان خط روند کشید، برای مقادیر RSI نیز می‌توان این خط را ترسیم کرد. نحوه ترسیم دستی این خط برای اندیکاتور شاخص نسبی قدرت وجود دارد، اما همان‌طور که قبلاً گفتیم، بیشتر سایت‌های تریدینگ اندیکاتور RSI را با استفاده از خط روند (Trendline) آن نمایش می‌دهند.

درست مانند خط روند قیمتی، شکست خط روند RSI نیز می‌تواند یکی از نشانه‌های برعکس‌شدن روند بازار باشد. البته شکست خط روند RSI عموماً کمی قبل‌تر از شکست در خط روند قیمتی رخ می‌دهد که امکان تشخیص زودهنگام تغییر در روند بازار را ممکن می‌سازد. بر این اساس یک تریدر با علم به احتمال تغییر در روند، آمادگی بیشتری نسبت به بقیه فعالان بازار داشته و می‌تواند از این مزیت برای کسب سود بیشتر استفاده کند.

رد شدن از تاب‌خوردگی در اندیکاتور RSI

قبلاً اشاره کردیم که شاخص قدرت نسبی می‌تواند زمینه ساخت و اجرای استراتژی‌های مختلف مالی را فراهم کند و رد شدن از تاب‌خوردگی یا Swing Rejection نیز یکی از این روش‌هاست که از واکنش RSI نسبت به سیگنال‌های خرید یا فروش بیش از حد استفاده می‌کند. درست مانند واگرایی، این استراتژی نیز به دو نوع صعودی (گاوی) و نزولی (خرسی) تقسیم می‌شود.

رد شدن از تاب‌خوردگی گاوی (Bullish Swing Rejection)

رد شدن از تاب‌خوردگی گاوی بر اساس چهار ویژگی زیر شناسایی می‌شود:

✔ اندیکاتور شاخص نسبی قدرت یک سیگنال خرید بیش از حد ایجاد کند.

✔ اندیکاتور شاخص نسبی قدرت از 30 بالاتر رود.

✔ اندیکاتور شاخص نسبی قدرت بدون رسیدن به مرز فروش بیش از حد روند نزولی بگیرد.

✔ اندیکاتور شاخص نسبی قدرت از آخرین اوج خود بالاتر رود.

این روش مانند اضافه کردن یک خط روند افقی در نمودار قیمتی یک دارایی است.

رد شدن از تاب‌خوردگی خرسی (Bearish Swing Rejection)

رد شدن از تاب‌خوردگی خرسی (نزولی) نیز درست مانند نوع گاوی (صعودی) آن با چهار اتفاق شناسایی می‌شود:

✔ اندیکاتور شاخص نسبی قدرت یک سیگنال فروش بیش از حد ایجاد کند.

✔ اندیکاتور شاخص نسبی قدرت از 70 پایین‌تر رود.

✔ اندیکاتور شاخص نسبی قدرت بدون رسیدن به مرز خرید بیش از حد روند صعودی بگیرد.

✔ اندیکاتور شاخص نسبی قدرت از آخرین کف خود پایین رود.

کاربردهای اندیکاتور RSI

همان‌طور که گفتیم هدف اصلی اندیکاتور شاخص قدرت نسبی یا RSI شناسایی بیش از حد فروخته‌شدن یا خریداری‌شدن یک دارایی است که می‌تواند به طرق مختلف به‌عنوان سیگنال خرید یا فروش یک ارز دیجیتال استفاده شود. به دلیل محبوبیت بالای این اندیکاتور در کنار دقت بالا و ساده بودن کار با آن، اندیکاتور RSI به‌عنوان پایه و اساس روش‌ها و استراتژی‌های ترید متعددی کاربرد دارد.

اندیکاتور Stochastic RSI چیست؟

اندیکاتور Stochastic RSI که در بازه 0 تا 1 تعریف می‌شود (البته بعضی سایت‌ها از بازه 0 تا 100 هم استفاده می‌کنند) درست مانند اندیکاتور RSI در بازه‌های 14گانه اندازه‌گیری می‌شود. این اندیکاتور از طریق اعمال فرمول نوسان‌گر استوکاستیک به برخی از مقادیر اندیکاتور RSI به جای داده‌های قیمتی یک دارایی، بدست می‌‌آید. دو مرز خرید و فروش بیش از حد در این اندیکاتور نیز بالاتر از 0.8 (80) و پایین‌تر 0.2 (20) تعریف می‌شوند.

دلیل ساخت و استفاده از StochRSI را نیز می‌توان در تلاش برای افزایش دقت و حساسیت اندیکاتور RSI جست‌وجو کرد. تحلیل و بررسی این اندیکاتور در این مقاله نمی‌گنجد و در مقاله‌های آینده به آن خواهیم پرداخت.

تحلیل تکنیکال با فرض بر اینکه تمام اطلاعات لازم در مورد بازار و یک دارایی در قیمت آن وجود داشته و روندها  و تاریخ تکرار خواهد شد، سعی دارد با بررسی روندها و قیمت‌های قبلی یک دارایی مانند ارز دیجیتال، اقدام به پیش‌بینی بازار کند. اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال نیز در واقع ابزارهای استفاده از این فرضیات به‌شمار می‌روند و  در این مقاله نیز سعی کردیم یکی از محبوب‌ترین و قابل اطمینان‌ترین این اندیکاتورها، یعنی RSI را مورد بررسی قرار دهیم.