صفر تا صد ارز فیات + کاربرد آن در ارز دیجیتال

پول یا ارز فیات یکی از انواع ارزهای رایج در جهان است که در مباحث اقتصادی به کرات از آن نام برده شده و با ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز تفاوت‌‌های بسیار زیادی قرار دارد. ارز فیات، در حالت کلی همان پول نقدی است که با اعلام دولت یا قانون به عنوان وجه رایج درنظر گرفته می‌شود. با این وجود، اصطلاح فیات معمولاً برای پول‌های کاغذی یا سکه‌هایی به کار می‌رود که ارزش اسمی آنها بسیار بیشتر از ارزش فیزیکی‌شان بوده و قابل مبادله با طلا یا نقره هم نیستند.

در این مقاله از اکسچنج سیتکس قصد داریم که درباره ارز فیات و تفاوت آن با سایر ارزهای دیجیتال صحبت کنیم و متوجه شویم که ارز فیات دقیقاً چیست و به چه نوع پولی، ارز فیات گفته می‌شود.

ارز فیات چیست؟

ارز فیات (Fiat Currency / Fiat Money) پولی است که معمولاً توسط دولت‌ها ساخته و ارائه می‌شود و توسط یک کالای فیزیکی ارزشمند، مانند طلا یا نقره، پشتیبانی نمی‌شود.

پشتوانه ارز فیات دولت و نهادی است که آن را ارائه و منتشر کرده است.

به این ترتیب ارزش پول فیات هم با توجه ارزش کالایی که پشتوانه آن است محاسبه نمی‌شود؛ بلکه ارزش این نوع از پول، از رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده آن به دست می‌آید.

اغلب ارزهای کاغذی مدرن (اسکناس‌ها)، از نوع ارزهای فیات هستند؛ از جمله دلار ایالات متحده، یورو، ریال و سایر ارزهای معروف جهانی، نمونه‌هایی معروف و شناخته‌شده از ارزهای فیات هستند.

اصطلاح فیات (fiat) از یک کلمه لاتین گرفته شده است که به صورت “این باید باشد” یا “اجازه دهید انجام شود” ترجمه می‌شود.

می‌توان گفت که ارزهای فیات تنها به این دلیل معتبر هستند که دولت به آنها ارزش بخشیده و حفظ ارزش آنها را تضمین کرده است و این ارزها به خودی خود یک تکه فلز یا کاغذ هستند که هیچ فایده یا ارزشی ندارند.

ارز فیات زمانی به وجود آمد که دولت‌ها با استفاده از یک کالای فیزیکی با ارزش، مثل طلا یا نقره، سکه ضرب کرده یا پول کاغذی چاپ می‌کردند. این ارزها می‌توانستند با مقدار مشخص از کالای فیزیکی پشتوانه خود، مبادله شود.

اما پول فیات یک ارز تبدیل‌ناپذیر است که به دلیل نداشتن هیچ پشتوانه فیزیکی، قابل بازخرید (مبادله شدن) هم نیست.

از آنجایی که پول فیات به ذخایر فیزیکی مانند ذخیره طلا یا نقره کشورها مرتبط نیست، خطر از دست دادن ارزش آن به دلیل تورم (یا حتی بی‌ارزش شدن آن در صورت تورم بیش از حد) برای دارندگان این ارزها وجود دارد.

در بدترین حالت؛ با بروز تورم بیش از حد، امکان دو یا چند برابر شدن نرخ تورم ارز فیات در یک روز نیز وجود دارد! دقیقاً مانند آنچه بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم بر سر کشور مجارستان آمد.

علاوه بر این، اگر مردم «اعتماد» خود را به واحد پول و ارز رایج یک کشور از دست بدهند و از آن استفاده نکنند، آن پول دیگر هیچ ارزشی نخواهد داشت.

این موضوع برای ارزهایی که دارای پشتوانه قدرتمند و با ارزشی مانند طلا هستند، کاملاً متفاوت است.

چرا که به دلیل تقاضای طلا در صنعت جواهرات و اشیاء زینتی و همچنین استفاده از این فلز گرانبها و کمیاب در ساخت وسایل الکترونیکی، رایانه و وسایل نقلیه حوزه هوافضا، ارزش ذاتی آن همواره حفظ و بیشتر نیز خواهد شد.

تاریخچه ایجاد و استفاده از ارز فیات در جهان

پول فیات در قرن دهم و از کشور چین سرچشمه گرفت.

از این ارز، عمدتاً در سلسله‌های سلطنتی یوان، تانگ، سونگ و مینگ استفاده می‌شد.

در زمان سلسله تانگ (618-907)، تقاضای زیادی برای پول فلزی وجود داشت که این تقاضا بیش از عرضه فلزات گرانبها (پشتوانه) بود.

مردم نیز با استفاده از اسکناس‌های اعتباری آشنا بودند و به راحتی تکه‌های کاغذ یا پیش‌نویس را از یکدیگر می‌پذیرفتند.

کمبود سکه فلزی در این زمان، مردم را مجبور به تغییر دادن پول از سکه به اسکناس کرد.

در طول سلسله سونگ (960-1276)، تجارت پررونقی در منطقه سیچوان چین وجود داشت که منجر به کمبود پول مسی در این کشور شد.

معامله‌گران شروع به پخش اسکناس‌های خصوصی تحت پوشش اندوخته پولی خود کردند که اولین ارز قانونی (Legal Tender) محسوب می‌شد.

تا جایی که پول کاغذی تنها ارز قانونی در سلسله یوان (1276-1367) شد و وظیفه صدور اسکناس در طول سلسله مینگ (1368-1644) نیز به وزارت دارایی چین واگذار شد.

کشورهای غربی جهان نیز در قرن 18 میلادی، شروع به استفاده از پول کاغذی کردند.

مستعمرات آمریکا، فرانسه و کنگره قاره‌ای شروع به صدور اسناد اعتباری مختلفی کردند که برای پرداخت از آنها استفاده می‌شد.

دولت‌های استانی نیز اوراقی صادر کردند که دارندگان از آن برای پرداخت مالیات خود به مقامات استفاده می‌کردند.

تا جایی که صدور بیش از حد اسناد اعتباری، خطر تورم را شدیداً بالا برده و جنجال‌های بسیاری به‌پا کرد.

در برخی مناطق، مانند نیوانگلند و کارولینای آمریکا، تعداد اسکناس‌ها به میزان قابل توجهی کاهش یافته و قیمت کالاها هم افزایش پیدا کرد. چراکه اسکناس‌ها ارزش خود را از دست داده بودند.

در طول جنگ‌ها، کشورها برای حفظ ارزش فلزات گرانبهای خود، مانند طلا و نقره، به ارزهای فیات روی می‌آورند.

به عنوان مثال، دولت مرکزی آمریکا در طول جنگ داخلی خود، به استفاده از نوعی از ارزهای فیات به نام “Greenbacks” روی آورد.

همچنین در زمان در این جنگ، دولت آمریکا تبادل پول کاغذی رایج خود به پشتوانه آن یعنی طلا یا نقره را متوقف کرد.

در اوایل قرن بیستم، دولت آمریکا و بانک‌ها قول داده بودند که امکان تبدیل اسکناس و سکه به کالای اسمی خود (طلا) را در صورت تقاضا فراهم کنند.

با این وجود، دولت وعده بازخرید خود را به علت بالا بودن هزینه‌های جنگ داخلی و نیاز به بازسازی اقتصادی، لغو کرد.

در این زمان قرارداد برتون وودز (Bretton Woods Agreement) ارزش یک اونس تروی طلا را برابر با 35 دلار آمریکا تعیین کرد.

با این حال، در سال 1971، ریاست جمهوری وقت آمریکا، یعنی ریچارد نیکسون (Richard Nixon)، یک سری اقدامات اقتصادی، از جمله لغو دائمی تبدیل مستقیم دلار به طلا به دلیل کاهش ذخایر طلا، را به دولت ارائه و آن را اجرایی کرد. با این کار پول آمریکا، یعنی دلار، تبدیل به یک ارز فیات بدون پشتوانه فیزیکی شد.

از آن زمان به بعد، اکثر کشورهای جهان نیز پول‌های فیات را که با ارزهای اصلی و شناخته شده قابل مبادله است، را به عنوان وجه نقد رایج پذیرفته‌اند.

مقایسه ارز دیجیتال با ارز فیات

«پول» لازمه هر تراکنش مالی بوده و نشان‌دهنده ارزش جمعی پذیرفته‌شده در سراسر جهان است.

در دوره‌های ابتدایی تمدن انسان؛ جوامع مختلف، از حیوانات و دام‌هایی مانند گاو، بز یا شتر به عنوان پول استفاده می‌کردند.

بعدتر و قبل از اینکه این نوع از پول، جای خود را به شکل آشناتر سکه‌های فلزی ارزشمند بدهد، از هر کالای رایج و قابل انتقال دیگر، مانند صدف‌های کاوری یا نمک، برای انتقال دارایی استفاده می‌شد.

امروزه، ارز فیات یا همان پول قانونی صادر شده توسط دولت و بدون ارزش وجودی، رایج‌ترین نوع پول متمرکز در جهان است. برای بسیاری از افراد، اسکناس‌های کاغذی و سکه‌ها تنها شکلی از پول است که تا به حال شناخته‌اند یا از آن در معاملات خود استفاده کرده‌اند.

با این وجود، تاریخ به ما نشان داده است که پول نیز، مانند فناوری‌های مختلف، به طور مداوم تکامل می‌یابد و ورود به مرحله بعدی آن نیز در پیش‌روی ما قرار دارد.

ظهور فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال در بیش از یک دهه گذشته، یک به‌روزرسانی اساسی در سیستم‌های پول و ارزش جهانی ارائه کرده است.

ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین (BTC) و اتریوم (ETH)، که بر روی شبکه‌های بلاکچین شفاف و غیرمتمرکز ساخته شده‌اند، توسط هیچ نهاد دولتی یا خصوصی اداره و کنترل نمی‌شوند. این دارایی‌های دیجیتال فرصت‌های قابل توجهی برای مشارکت مالی افراد مختلف در سراسر جهان ارائه می‌کنند.

اما چه چیزی تعیین می‌کند که ارز دیجیتال در واقع یک پول است یا خیر؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت، همه چیز برمی‌گردد به اینکه ارزهای دیجیتال بتوانند به 3 معیار کلیدی پول که در ادامه آورده‌ایم پاسخ‌ دهند.

کاربردی بودن پول

تمامی انواع قابل استفاده از پول باید سه نقش زیر را در نظام اقتصادی ایفا کنند:

1. ذخیره‌کننده دارایی،
2. واسطه‌ای در مبادلات
3. واحدی برای حساب‌های مالی

هیچ پولی بدون برآورده کردن این سه نیاز اساسی، نمی‌تواند به ابزار مقیاس‌پذیری دست پیدا کند.

علاوه بر این نیازمندی‌ها، پول باید بادوام، قابل حمل و یکنواخت بوده، محدود در عرضه داشته و به طور گسترده توسط انسان‌ها پذیرفته شود.

بدیهی است که ارز فیاتی که امروزه همه ما از آن استفاده می‌کنیم (مانند ریال یا دلار)، همه این معیارها را برآورده کرده است تا بتواند کاربرد جهانی داشته باشد.

صدور و حاکمیت

انتقاد اصلی که به پول فیات می‌شود، این است که فاقد ارزش ذاتی است. ارزش قابل قبول ارز فیات از وضعیت آن به عنوان ارز قانونی و مورد تأیید دولت، بدست می‌آید.

ارزش پول فیات به طور مستقیم با تصمیمات مقامات مرکزی کشورها، از جمله دولت‌ها و بانک‌های مرکزی، در رابطه با سیاست‌های پولی و مالی مرتبط است. به زبان ساده، برای اینکه ارز فیات ایجاد و صادر شود، کافی است که یک بانک مرکزی دستور تولید آن را بدهد!

از طرف دیگر، ارز دیجیتال ارزش ذاتی خود را از شبکه بلاکچین بومی خود می‌گیرد، سیستمی که سیاست‌های مالس آن شفاف هستند و تمام اطلاعات آن در دفترکل توزیع‌شده‌اش ثبت و نوشته می‌شوند.

این در حالی است که ارزهای رمزنگاری شده، اغلب سیاست مالی متمرکزی ندارند. به یاد داشته باشید که سیاست‌های پولی ارزهای دیجیتال، به جای یک مرجع واحد مرکزی، تابع مکانیسم‌های حاکمیتی و اجماع موجود در پروتکل آن است.

امروزه اکثر شبکه‌های بلاکچین برای ضرب و تولید سکه‌های جدید خود، به مکانیسم‌های اجماع معروف، از جمله اثبات کار (PoW) یا اثبات سهام (PoS)، متکی هستند و بسیاری از آنها، ارائه تعداد محدودی از ارزها را در پروتکل خود برنامه‌ریزی کرده‌اند.

هم ارز دیجیتال و هم ارز فیات را می‌توان پس از ضرب یا چاپ آنها، از طریق صرافی‌های مختلف خریداری کرد و برای سرمایه‌گذاری آنها را نگهداری (هولد) کرده، با سایر دارایی‌ها معامله کرده یا در ازای دریافت کالا و خدمات خرج کرد.

تبادل ارزش مادی

به جز مبادلات نقدی، تراکنش‌های مختلف آنلاین نیز با استفاده از ارز فیات در بستر زیرساخت‌های بانکی سنتی انجام می‌شوند.

در اغلب موارد، یک واسطه برای تسهیل انتقال پول بین دو طرف معامله ضروری است.

برای مثال افرادی که از کارت‌های اعتباری یا سیستم‌های پرداخت مالی برای خرید مایحتاج روزانه خود استفاده می‌کنند، این کار را از طریق ابزارهای شرکت‌های فناوری پرداخت انجام می‌دهند.

یا افرادی که برای اقوام خود در کشوری دیگر پول می‌فرستند، با تاجران خدمات مالی و صرافی‌ها برای تسهیل نقل و انتقالات خود همکاری می‌کنند.

با این حال، تراکنش‌هایی که از ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند، از طریق بلاکچین و بدون نیاز به یک واسطه متمرکز انجام می‌شوند و به کاربران خود، آزادی و شفافیت بیشتری می‌دهند.

تراکنش‌های ارز دیجیتال، توسط یک شبکه توزیع‌شده و غیرمتمرکز و از طریق مکانیسم اجماع بلاکچین تأیید و ثبت می‌شود.

مزایا و معایب استفاده از ارز فیات

ارز فیات یکی از انواع پول در جهان است که پشتوانه فیزیکی مستقیم نداشته و توسط ارائه‌کننده آن، که معمولاً یک دولت است، ضمانت و تأییدشده است.

این نوع از ارزها فواید و مزیت‌های زیادی دارند و به همین دلیل نیز در سراسر جهان به شکل اسکناس، سکه یا اوراق بهادار استفاده می‌شوند.

با این حال ارزهای فیات مشکلاتی را نیز با خود بهمراه دارند، که در ارزهای غیرمتمرکزی مانند رمز ارزها به آن پاسخ داده شده است.

در ادامه برخی از مهمترین مزایا و معایب ارزهای فیات و استفاده گسترده از آن را مشاهده می‌کنید.

مزایا ارز فیات

ارز فیات زمانی به عنوان یک پول، خوب عمل می‌کند که بتواند نقش‌هایی را که اقتصاد یک کشور در واحد پولی خود به آن نیاز دارد (ذخیره ارزش، ارائه یک حساب عددی و تسهیل مبادله پول) را به درستی ایفا کند.

علاوه بر این، ارز فیات دارای اعتبار بالایی نیز است؛ به این معنی که تولید آن مقرون به صرفه‌تر از ارزی است که مستقیماً به یک کالای ارزشمند (مانند طلا) متصل می‌شود.

در قرن بیستم ارزهای فیات به این دلیل شهرت پیدا کردند که دولت‌ها و بانک‌های مرکزی، به دنبال محافظت از اقتصاد خود در برابر بدترین اثرات ناشی از رونق و رکود چرخه اقتصادی بودند.

از آنجایی که پول فیات مانند طلا دارای منابعی کمیاب یا ثابت نیست، بانک‌های مرکزی کنترل بسیار بیشتری بر عرضه آن دارند که به آنها قدرت مدیریت فاکتورهای مهم اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ‌های بهره و سرعت تولید پول را می‌دهد.

از این موارد می‌توان برای حل مشکلات اقتصادی و مالی موجود در کشورها استفاده کرد.

معایب ارز فیات

ایجاد بحران وام مسکن در سال 2007 و بحران‌های مالی متعاقب آن، این باور غلط را تغییر داد که بانک‌های مرکزی لزوماً می‌توانند از تمام رکودهای اقتصادی جدی با تنظیم عرضه پول جلوگیری کنند.

به عنوان مثال، ارزی که به طلا گره خورده است، به دلیل عرضه محدود طلا، عموماً نسبت به پول فیات پایدارتر است.

به دلیل امکان عرضه نامحدود در ارزهای فیات، فرصت‌های بیشتری برای ایجاد حباب با پول فیات برای دولت‌ها وجود دارد.

چرا پول فیات ارزشمند است؟

برخلاف پول‌های مبتنی بر کالا (Commodity money)، مانند سکه‌های طلا یا اسکناس‌های کاغذی قابل بازخرید و مبادله با فلزات گرانبها، ارز فیات کاملاً با اعتماد کامل به دولتی که آن را ارائه و پخش کرده است، پشتیبانی می‌شود.

یکی از دلایلی با ارزش تلقی شدن این ارز، این است که دولت‌ها از افراد می‌خواهند که مالیات را با پول فیاتی که صادر کرده است، بپردازند. (دقیقاً مشابه ارائه راهکار پرداخت دوج کوین به تسلا توسط ایلان ماسک، فردی که طرفدار دوج کوین بوده و سعی در ایجاد اعتماد در کاربران برای استفاده از این ارز دیجیتال دارد!)

از آنجایی که همه افراد جامعه ملزم به پرداخت مالیات خود هستند و در غیر این صورت، با جریمه و مجازات‌های سختی مواجه می‌شوند، مردم مجبور به استفاده از ارز فیات خواهند شد. (این نوع از ایجاد پذیرش، در اقتصاد با عنوان چارتالیسم (Chartalism) شناخته می‌شود)

سایر تئوری‌های پول، مانند نظریه اعتبار (The Credit Theory)، نشان می‌دهند که، به دلیل اینکه پول نوعی پل ارتباطی بین اعتبار و بدهی است، مهم نیست که این ارز رایج، برای حفظ ارزش خود توسط چیز دیگری پشتیبانی شده باشد.

برخی از جایگزین‌های پول فیات

امروزه تقریباً هر کشوری دارای وجه رایج قانونی است یا همان پول فیات است.

در حالی که افراد هنوز هم می‌توانند سکه‌های طلا خریده و بفروشند، این سکه‌های با ارزش، به ندرت در مبادلات مالی یا خریدهای روزمره استفاده می‌شوند و بیشتر یک دارایی کلکسیونی یا مناسب برای سرمایه‌گذاری تلقی می‌شوند.

ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین یا اتریوم، در دهه گذشته به عنوان راهکاری برای حل ماهیت تورمی ارزهای فیات ظهور کرده‌اند.

امروزه ارزهای دیجیتال با ارزش ثابت (استیبل کوین) نیز وجود دارند که ارزشی برابر با پشتوانه فیات خود دارند. برای مثال یک سکه استیبل کوین BUSD همیشه برابر با یک دلار آمریکا خواهد بود.

این فرآیند ضدتورمی دقیق، با استفاده از الگوریتم‌های پیچیده (اما شفاف) و تنظیم روند عرضه و تقاضا در بازار این ارزهای دیجیتال صورت می‌گیرد.

با افزایش علاقه و پذیرش افراد سراسر جهان به این ارزها، به نظر می‌رسد که این دارایی‌های مجازی و غیرمتمرکز، در آینده نزدیک به معنای سنتی «پول» بودن نزدیک‌تر شده و به مرور تبدیل به جایگزین مناسب‌تری برای ارزهای فیات و متمرکز شوند.

جمع‌بندی ارز فیات و ارتباط آن با ارز دیجیتال

با خواندن این مقاله متوجه شدیم که ارز فیات یک ارز قانونی است که ارزش آن به یک ارز صادر شده توسط دولت، مانند دلار آمریکا یا ریال ایران، مرتبط است؛ در حالی که ارز دیجیتال نوعی دارایی غیرمتمرکز و ضدتورمی است که ارزش خود را از زنجیره بلاکچینی بومی خود به دست می‌آورد.

همچنین دانستیم که نحوه و میزان تولید و حاکمیت ارزهای فیات، توسط بانک‌های مرکزی و دولت مشخص می‌شود، در حالی که پروتکل‌های بلاکچین، کدها و جوامع آن بر نحوه عملکرد ارزهای رمزنگاری شده نظارت می‌کنند.

توزیع ارز فیات به واسطه‌ها و دلالان مالی نیاز دارد، در حالی که ارزهای دیجیتال به شبکه‌های توزیع‌شده و غیرمتمرکز برای فعال کردن تراکنش‌های خود متکی است و فاکتور اعتماد نقشی در این از ارزها ندارد.

امیدواریم که از این مقاله پلتفرم مالی سیتکس نیز استفاده کافی را برده باشید.

لطفاً مقالات درخواستی خود را در زیر همین مطلب کامنت کنید تا ما و همکارانمان در تیم تحریریه صرافی سیتکس، در اسرع وقت نسبت به نگارش آنها اقدام کنیم.